Zo ziet de stad van de toekomst eruit
In het midden van deze eeuw zullen meer dan 6 miljard mensen in de stad wonen. Dat brengt een verhoging van het energieverbruik en de CO2-uitstoot met zich mee. Hoe kan een stad zich daar tegen wapenen? Vier onderzoekers over de stad van de toekomst.
De trend van verstedelijking blijkt uit cijfers van de VN. Elke week trekken 1.3 miljoen mensen van het platteland naar de stad. Dat is 70 miljoen per jaar. In het midden van deze eeuw zal 90% van de wereldbevolking in de stad leven. De aarde wordt een stadsplaneet.
De reden daarachter is simpel. Het leven in dorpen is saai, beperkt, slopend en gevaarlijk. In de stad is het beter vertoeven. Daar is het spannend, vrij, veilig en minder afmattend. Bovendien biedt de stad mogelijkheden om de financiële ladder te beklimmen.
De demografische beweging van het platteland naar de stad heeft grote gevolgen voor het milieu. Binnenkort nemen steden 75 procent van het energieverbruik voor hun rekening en 80 procent van de CO2-uitstoot. Hoe kunnen steden hun inwoners van voldoende energie blijven voorzien? En hoe op een duurzame manier? Onlangs bogen enkele wetenschappers zich over deze vragen tijdens een TEDx-bijeenkomst. Hier volgen de ideeën van vier van hen.
Steden zijn kansen
De oplossingen van de onderzoekers hebben één ding gemeen: ze zien de huidige verstedelijking als een kans. Zelfs de enorme krottenwijken of 'kraaksteden', waar veel mensen een negatieve associatie mee hebben, bieden kansen. Dat zeggen schrijver Stewart Brand en journalist Robert Neuwirth. Zij deden onderzoek naar verschillende kraaksteden zoals Kibera (Kenia), Mumbai (India), Rio de Janeiro (Brazilië) en Sultanbelyi (Turkije).
Als een 'typische binnenstad'. Zo omschrijft Neuwirth een willekeurig gebied in de kraaksteden. "Er is van alles gaande. Het straatbeeld is levendig met een hoge dichtheid. Er is openbaar vervoer en op de markten is alles te koop. De inwoners zijn creatief: ze bouwen huizen op elkaar en leggen rioleringen en waterleidingen aan."
De kraakstad drijft op een 'informele economie', voegt Brand toe. "Binnen dat systeem is haast overal geld mee te verdienen. Er zijn geen licenties en geen belastingen. Het gevolg is dat iedereen werkt. In de kraaksteden bestaat geen werkloosheid."
Op dit moment leeft een zesde van de mensheid in kraaksteden. En dat aantal zal alleen nog maar toenemen. "Dat zal voor een groot deel bepalen hoe wij functioneren", zegt Brand. "Kraaksteden zorgen voor welvaart en ontmijnen de populatiebom. Het is een plek waar mensen uit de armoede kunnen raken."
Maar dat imago hebben ze niet. Kraaksteden worden vaak aangeduid als 'schaduwsteden'. We moeten ze juist bij de stad betrekken, betoogt Neuwirth. "Het gaat niet om stedelijke armoede. Erken de schaduwsteden als serieuze buurten en betrek ze bij de stad. Zij bepalen hoe de stad van de toekomst eruit komt te zien."
Dichtheid is duurzaam
De binnensteden kunnen veel leren van de omliggende kraaksteden, zo zeggen architect Kent Larson en Alex Steffen, schrijver en oprichter van de website Worldchanging.com. "De meest duurzame reis is degene die je nooit hoeft te maken", zegt Steffen. "Dus moeten we de dichtheid van de gemeenschappen om ons heen verhogen."
Het achterliggende probleem heeft te maken met de manier waarop steden van voor de uitvinding van de auto en na de uitvinding van de auto zijn opgebouwd. Larson neemt Parijs als voorbeeld. "De stad bestond vroeger uit enkele kleine dorpen die samenvloeiden. Die structuur is nog steeds zichtbaar als je kijkt naar de 20 arrondissementen. Het meeste van wat mensen in het leven nodig hebben is daar te vinden op vijf tot tien minuten lopen. Winkels, artsen, hypotheken, cafés, alles is zeer gelijkmatige verdeeld."
Steden die zich ontwikkelden na de uitvinding van de auto laten een ander patroon zien. "Het model van de jaren '50 en '60 was om iedereen een auto te geven, naar overal wegen te leggen en overal parkeerplaatsen aan te leggen. Dat model is niet erg functioneel, maar we leven nog steeds in die wereld."
Hij wijst naar de 'sprawls' van Los Angeles en Mexico-stad als toonbeeld van de moderne steden. "Zulke steden brengen files, vervuiling en ziekten met zich mee. Maar toch wil iedereen er wonen. Dus: hoe kunnen we het goede van steden behouden zonder het slechte?"
Naar een stad gericht op mensen
De structuur van steden aanpassen is een optie, volgens Larson. Zijn stad van de toekomst is opgebouwd uit 'buurtcellen'. Dat zijn compacte stedelijke gebieden waarin de meeste benodigdheden in 20 minuten lopen te bereiken zijn. Net zoals het vroegere Parijs. "Door de cellen te verbinden zouden we een roosternetwerk kunnen realiseren. Eigenlijk net als het internet."
Duurzame manieren van vervoer tussen de cellen is de sleutel, vult Steffen aan. "De stad moet mensen-gericht zijn, niet auto-gericht. Dan omarmen mensen het lopende leven en laten ze de auto staan. Dat is een enorme energiebesparing. Want wat uit de uitlaat van een auto komt is slechts het begin van het verhaal. We hebben ook nog de productie van de auto, de sloop ervan, de parkeerplaatsen en de autowegen. Stel je voor dat dat allemaal niet meer nodig is."
Voorbeelden van duurzame manieren om de inwoners van een stad mobiel te maken zijn er al. De multi-toegankelijke 'parkways' in de Verenigde Staten, de wandelrivier Cheonggyecheon in Seoul, de fietspaden van Manhattan. Ook het delen van voertuigen bestaat al. In Boston is Hubway populair. In Parijs heet datzelfde systeem Vélib. Dankzij dat systeem kunnen minstens vier mensen gebruik maken van dezelfde fiets.
Meer mensen inpassen
Maar het probleem van overbevolking blijft bestaan, waarschuwt Larson. Hij bedacht manieren om voertuigen voor gedeeld gebruik te koppelen aan massavervoer. Zodat er uiteindelijk meer mensen in de steden passen.
Een voorbeeld is de Hiriko, een elektrisch aangedreven stadswagen. Het wagentje is opvouwbaar, waardoor er ongeveer zeven keer meer van nodig zijn om een parkeerplaats te vullen dan met conventionele auto's. Een ander voorbeeld: de Persuasive Electric Vehicle (PEV), een kleine elektrische driewieler die voor jong en oud toegankelijk is. Zo kan je het aantal calorieën aanpassen afhankelijk van je conditie.
Ook op het gebied van huisvesting is winst te behalen, volgens Larson. Nu meer mensen een appartementen in de stad willen wordt de leefruimte steeds kleiner. Daarom bedacht hij mogelijkheden om de functionaliteit van appartementen te vergroten.
Leefbaar een duurzaam
De steden van de toekomst moeten draaien om mensen, besluit Larson. "Al deze ideeën kunnen samenkomen tot een nieuw model voor mobiliteit, een nieuw model voor huisvesting en een nieuw model voor hoe we leven en werken. Zo kunnen we de leefbaarheid van steden verbeteren en tegelijk het energieverbruik verminderen."